29.06.2016 www.tuzinfm.by
Яны рабілі барабаны з пральных машынаў і цялячых скураў, перасоўваліся па Беларусі на матацыкле з каляскай ды гралі «менскі шэйк». Tuzin.fm распавядае гісторыю вясковага бэнду «Розы».
«Рэюніяны» ды «камбэкі» здараюцца ня толькі на зорным узроўні сусьветнага шоўбізу, але й у беларускай глыбінцы. На Клеччыне ў вёсцы Арэшніца (раней Навозы) узьяднаўся гурт «Розы», які пачынаў яшчэ ў часы «застою». То бок, удзельнікі бэнду — равесьнікі Міка Джагера ды Леанарда Коэна.
Стваральнік гурту «Розы» — мультыінструмэнталіст Уладзімер Бондар (1944 г. н.). Да выхаду на пэнсію ён працаваў электрыкам, газавіком, кіроўцам, перавозчыкам небясьпечных грузаў, а дадатковы заробак меў ад музыкі. Уладзімер самастойна асвоіў, як мог, баян, бас-гітару, бубны, клярнэт ды трубу. Дома на трубе граць не давалі, таму ён браў інструмэнт з сабой у поле, калі пасьвіў кароў.
На фота: Уладзімер Бондар з бас-гітараю, 1980-я
«Розы» ўзрасталі зь мінімальнага складу: скрыпка, гармоніка-«хромка» ды барабан. Аднак аднойчы зьявілася патрэба, і за тыдзень Уладзімер Бондар сам сабраў цэлую ўдарную ўстаноўку. У расход пайшлі карпусы пральных машынаў «Рыга», вобады з ровара ды мапэда. Замест плястыку майстар, паводле ўласнага расповеду, выкарыстаў цялячыя скуры, якія папярэдне патрымаў у гноі, каб сышла поўсьць.
Паміж беларускімі гарадзкімі ды вясковымі неафіцыйнымі ансамблямі 1970-х апынулася маса паралеляў:
— гралі пераважна на танцах ды вясельлях;
— электрычна й анплагд;
— мелі цякучы склад;
— запазычаны рэпэртуар;
— малавата ўласнага аўтарскага;
— ня шмат і сьпеўнага беларускага;
— з-за недахопу апаратуры ўключалі «Кулібіна»;
— карысталіся падвышанай увагай дзяўчат.
Гурт «Розы», 2016 год
З пачатку 1980-х «Розы» пачалі электрыфікавацца. У арсэнале зьявіліся электрагітары (бас дагэтуль ляжыць недзе ў пуні Ўладзімера Бондара), а таксама электраарган «Юность». Скрыпку падгучвалі прымацоўваючы да яе мікрафончык, выняты з тэлефоннага апарата. Склад «Розаў» заўжды быў выключна мужчынскім, за выключэньнем аднае кабеты, што некаторы час была за вакалістку. Яе імя сьцерлася з памяці.
Імя гурту з Арэшніцы даў сам народ паводле іх галоўнага гіту. «Розы» гралі штосуботу, часам мелі па тры запрашэньні на дзень. Ня браліся за інструмэнты толькі на Вялікі пост, калі й адпаведна вясельлі асабліва ня ладзіліся. Музыкі перасоўваліся разам на матацыкле з каляскай. Прычым, выступалі ня толькі ў Арэшніцы ды навакольлі, але ў самых розных месцах Беларусі ад Высокага да Глыбокага: Берасьце, Горадня, Пінск, Сьмілавічы, Маларыта, Столін… «Розы» забаўлялі беларусаў розных канфэсіяў. На праваслаўных вясельлях сьпявалі «Многае лета», на каталіцкіх — «100 lat». Нарадзіўся й уласны імправізаваны танцавальны жанр «менскі шэйк» — гэта калі музыкі ў запале ўжо самі не разумелі, што граюць.
Адроджаныя «Розы» на фэсьце ў вёсцы Боркі, 2016. Уладзімер Бондар — труба, Зянон Суднік — баян, Аляксандар Грынкевіч — барабан.
Рэпэртуар «Розаў» з культуралягічнага пункту гледжаньня ўнікальны — тут ня толькі традыцыйныя вясельныя танцы, але й паўзабытыя савецкія шлягеры, што абсалютна выветрыліся з гарадзкога асяродзьдзя, адкуль прыйшлі. Музыкі-вяскоўцы адаптавалі на свой лад усё пачутае па радыёкропцы, з кружэлак фірмы «Мэлёдыя», з кінафільмаў. Альбо рэтрансьлявалі нешта дварова-блатное, гарадзкія рамансы, якія ўеліся ў памяць падчас службы ў войску недзе ў далечыні ад родных краёў.
Трансфармаваліся й мэлёдыі, і тэксты. Да прыкладу, сьпеў пра «Малінаўку» «Верасоў» меў балядны працяг, а героем рускай народнай «На Мурамскай дарожцы» станавіўся «конік каленкамі назад».
Сын Уладзімера Бондара служыў на разьведвальнай падлодцы на Балтыцы. Па вяртаньні ён далучыўся да гурту «Розы» з гітарай, але памёр ад мэнінгіту ў 33 гады. Тады ж ў першай палове 1990-х і гурт паступова перастаў граць. Публічнае ўзьяднаньне адбылося сёлета падчас мясцовага фэсту традыцыйнай культуры «Свае» ў вёсцы Боркі.
Аўтар матэрыялу дзякуе за дапамогу Аляксею Крукоўскаму, Раману Ярашу ды ўсяму Студэнцкаму этнаграфічнаму таварыству.
Віктар Сямашка, Tuzin.fm, сучаснае фота — Сьвятлана Клепікава